Tuổi vị thành niên (từ 10 – 18 tuổi) là giai đoạn cơ thể và tâm sinh lý đang phát triển mạnh mẽ. Các bạn bắt đầu có nhiều tò mò về giới tính, tình cảm và tình dục. Tuy nhiên, đây cũng là lứa tuổi chưa sẵn sàng để mang thai và làm cha mẹ, cả về sức khỏe lẫn tinh thần.
Mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên có thể dẫn đến nhiều hậu quả:
Nguy cơ sức khỏe: thai phụ trẻ tuổi dễ bị thiếu máu, sinh non, thai nhẹ cân, biến chứng sản khoa cao hơn.
Nguy cơ tâm lý – xã hội: lo lắng, áp lực học tập, bị kỳ thị, gián đoạn việc học hành.
Nguy cơ tương lai: hạn chế cơ hội học tập, nghề nghiệp, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng cuộc sống.
Làm sao để phòng ngừa?
Trang bị kiến thức đúng đắn về sức khỏe sinh sản.
Tìm hiểu từ nguồn tin cậy: bác sĩ, thầy cô, chương trình giáo dục giới tính, tài liệu y tế.
Hiểu rõ sự thay đổi cơ thể, chu kỳ kinh nguyệt và khả năng mang thai.
Kiêng quan hệ tình dục: là thực hiện các hành vi tình dục mà không có sự tiếp xúc giữa dương vật và âm đạo.
Cố gắng kiêng quan hệ tình dục cho đến khi lập gia đình.
Lưu ý: Nếu chỉ có sự va chạm bên ngoài giữa dương vật và âm hộ thường sẽ không có thai, nhưng vẫn có nguy cơ mắc một số nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục.
Nếu có quan hệ tình dục: nên sử dụng một biện pháp tránh thai có hiệu quả cao như viên uống tránh thai hàng ngày hoặc dùng bao cao su trong tất cả các lần quan hệ (BCS có thể ngừa các bệnh lây qua đường tình dục).
Các biện pháp tránh thai (BPTT) thường sử dụng
1/ PHƯƠNG PHÁP TRÁNH THAI KHẨN CẤP
1.1. Nhóm dùng nội tiết ngoại sinh (thuốc tránh thai khẩn cấp)
Sử dụng biện pháp tránh thai khẩn cấp càng sớm càng tốt sau giao hợp: Trong vòng 72 giờ nếu sử dụng viên thuốc tránh thai khẩn cấp. Hiệu quả tránh thai khẩn cấp giảm dần mỗi ngày.
Loại một viên: chứa 1,5 mg levonorgestrel uống một viên (liều duy nhất). Loại 02 viên: mỗi viên chứa 0,75 mg levonorgestrel. Uống hai lần, mỗi lần một viên cách nhau 12 giờ hoặc uống một lần cả 02 viên.
1.2. Tránh thai khẩn cấp bằng dụng cụ tử cung
Dụng cụ tử cung chứa đồng cung cấp tránh thai khẩn cấp và tránh thai lâu dài sau tránh thai khẩn cấp.
Một ưu điểm quan trọng của tránh thai khẩn cấp bằng CuIUD là khả năng lưu giữ cho tránh thai thường trực sau đó
Dụng cụ tử cung tránh thai được đặt càng sớm càng tốt sau giao hợp có nguy cơ có thai, muộn nhất là 7 ngày.
Vòng tránh thai
2/ PHƯƠNG PHÁP TRÁNH THAI HÀNG NGÀY
2.1. Bao cao su nam và nữ
Bao cao su nam và nữ là các phương pháp tránh thai duy nhất có thể tránh được các bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục (Sexually Transmissible Infections) (STIs).
Bao cao su nam và nữ là các màng chắn ngăn không cho tinh trùng xâm nhập vào đường sinh dục nữ.
Hướng dẫn dùng bao cao su đúng cách cho nam giới
Hướng dẫn dùng bao cao su đúng cách cho nữ giới
2.2. Thuốc diệt tinh trùng: Thuốc diệt tinh trùng có tác dụng làm bất hoạt khả năng của tinh trùng khi xâm nhập đường sinh dục nữ.
2.3. Thuốc tránh thai uống hàng ngày: Là biện pháp tránh thai tạm thời, hiệu quả từ 92-99%.
Thuốc tránh thai là một loại thuốc có nội tiết tố, thuốc hoạt động bằng cách ngăn không cho tinh trùng kết hợp với trứng. Các hormone của thuốc cũng làm chất nhầy ở cổ tử cung đặc lại. Chất nhầy cổ tử cung dày hơn này ngăn chặn tinh trùng không thể bơi đến gặp trứng. (2)
Có 2 loại thuốc ngừa thai dạng uống là thuốc ngừa thai kết hợp có cả estrogen và progestin và thuốc ngừa thai chỉ chứa progestin.
CÁCH DÙNG:
- Uống viên đầu tiên vào bất kỳ ngày nào trong 5 ngày đầu tiên của chu kỳ kinh.
Mỗi ngày uống 1 viên vào một thời điểm nhất định.
- Nếu dùng vỉ 28 viên, khi uống hết 1 vỉ phải uống ngay viên đầu tiên của vỉ tiếp theo vào ngày hôm sau.
- Nếu dùng vỉ 21 viên thì đợi 7 ngày sau mới bắt đầu uống viên đầu tiên của vỉ tiếp theo.
2.4. Thuốc tránh thai tiêm phóng thích chậm:
Que cấy tránh thai:
Que tránh thai là một thanh nhựa nhỏ có chứa nội tiết, que sẽ được cấy ở dưới da cánh tay. Nội tiết này khi xâm nhập vào cơ thể sẽ có tác dụng ức chế sự rụng trứng, làm cho nội mạc tử cung mỏng lại và tăng dịch nhầy ở tử cung khiến dịch nhầy đặc hơn, ngăn cho tinh trùng không thể xâm nhập vào bên trong
2.5. Miếng dán tránh thai: Miếng dán tránh thai là dạng thuốc hấp thụ qua da, không qua đường tiêu hóa được dán trực tiếp lên da và giải phóng liên tục hormone giúp ngăn ngừa có thai nhờ ngăn rụng trứng. Với tỷ lệ hiệu quả tới 95%, rất nhiều phụ nữ nhận thấy đây là biện pháp thích hợp.
Miếng dán mỏng, có màu nâu be và có kích thước khá nhỏ chỉ khoảng 4,5 x 4,5cm. Bạn có thể dán vào vùng da ở bụng dưới, ở mông hay ở phần trên của cơ thể vào ngày đầu tiên của kỳ kinh, miếng dán có tác dụng suốt 7 ngày liên tiếp.
2.6. Tính ngày rụng trứng theo chu kỳ kinh nguyệt:
Đây là một phương pháp tránh thai tự nhiên, dành cho phụ nữ có kinh nguyệt đều đặn mỗi tháng từ 28-32 ngày. Phương pháp này dựa theo cơ chế phóng noãn của trứng và thời gian sống của trứng sau khi rụng. Thông thường, trứng sau khi rụng chỉ sống được khoảng 12h nếu không được thụ tinh sẽ chết. Tinh trùng có thể sống trong tử cung được 2-5 ngày. Vì vậy xác định được ngày phóng noãn sẽ giúp bạn chủ động trong việc tránh thai.
Với một chu kỳ kinh nguyệt đều đặn các tháng từ 28-32 ngày, thời điểm trứng rụng sẽ rơi vào ngày giữa tháng là khoảng ngày thứ 14 – 15 của chu kỳ kinh. Dựa vào chu kỳ này có thể chia làm 3 khoảng như sau:
Khoảng tương đối an toàn: Đây là khoảng được tính từ ngày bắt đầu có kinh nguyệt cho đến ngày thứ 9 của chu kỳ kinh. Nếu bạn và đối tác có quan hệ trong thời gian này thì vẫn có khả năng có thai và tỷ lệ này rất thấp.
Khoảng không an toàn: Khoảng thời gian này được tính từ ngày rụng trứng cộng hoặc trừ thêm 6 ngày trước và sau. Nếu chu kỳ kinh là 28 ngày thì ngày rụng trứng là ngày 14, vì vậy ngày không an toàn sẽ từ ngày 10 đến ngày 20 của chu kỳ kinh.
Khoảng an toàn: Sau ngày thứ 20 của chu kỳ kinh, lúc này trứng đã rụng nên tinh trùng không thể thụ tinh được.
2.7. Xuất tinh ngoài: Với phương pháp này thì trước khi xuất tinh, người nam sẽ rút cậu nhỏ ra ngoài để giảm bớt hoặc hạn chế số lượng tinh trùng phóng vào bên trong âm đạo, một lưu ý là dương vật phải ở xa âm đạo khi rút ra. Tuy nhiên đây được khuyến cáo là biện pháp có nhiều rủi ro.
Mặc dù trong quá trình có quan hệ tình dục, dù người nam chưa có xuất tinh nhưng vẫn luôn có một lượng tinh dịch rò rỉ ra ngoài từ dương vật. Khi hưng phấn, đàn ông sẽ tiết ra một chất lỏng trong suốt có tác dụng như một chất bôi trơn khi quan hệ. Chất lỏng nàu có thể chứa tinh trùng và nếu không may chúng sẽ bơi thẳng đến trứng để thụ tinh.
Người tổng hợp: Bs. Ngô Thu Phương – Khoa CSSKSS
Tài liệu tham khảo:
- Tài liệu sản phụ khoa Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh.
- Hướng dẫn Quốc Gia về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản (Ban hành kèm theo Quyết định số 4128/QĐ-BYT ngày 29/7/2016 của Bộ trưởng Bộ Y tế)