Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh – một thách thức nghiêm trọng không chỉ đối với cơ cấu dân số mà còn ảnh hưởng lâu dài đến xã hội.
Năm 2024 tỷ lệ giới tính trong tổng dân số của Việt Nam là 0,96 (960 nam/1.000 nữ) thấp hơn tỷ lệ giới tính toàn cầu (1.011 nam/1.000 nữ).
Tỷ số giới tính khi sinh tiếp tục cao trong các năm tiếp theo thì đến năm 2050 nước ta sẽ có khoảng 2,3 - 4,3 triệu nam thanh niên ít có cơ hội lấy được vợ trong nước, gây hệ lụy cho sự phát triển bền vững.
Nếu xu hướng gia tăng tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam không được khống chế thì sẽ trở thành vấn đề nghiêm trọng trong tương lai, ảnh hưởng đáng kể đến cơ cấu dân số hợp lý về giới tính và nhân khẩu học.
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ số giới tính khi sinh tại Việt Nam vẫn duy trì ở mức cao bất thường, khoảng 112 bé trai trên 100 bé gái, cao hơn mức cân bằng sinh học tự nhiên (khoảng 104–106). Nguyên nhân chính được cho là do tư tưởng trọng nam khinh nữ, cùng với sự phát triển của các công nghệ chẩn đoán giới tính trước sinh. Theo Bộ Y tế, có nhiều cách để thực hiện lựa chọn giới tính thai nhi trong thời đại công nghệ hiện nay, phương pháp chủ yếu là lạm dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật để thực hiện lựa chọn giới tính như: áp dụng ngay từ trước lúc có thai (chế độ ăn uống, chọn ngày phóng noãn…); trong lúc thụ thai (chọn thời điểm phóng noãn, chọn phương pháp thụ tinh, lọc rửa tinh trùng để chọn tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y…); hoặc khi đã có thai (sử dụng siêu âm, bắt mạch, chọc hút dịch ối…) để chẩn đoán giới tính...
Mặc dù Chính phủ và các tổ chức xã hội đã nỗ lực tuyên truyền và thực hiện nhiều biện pháp can thiệp, nhưng những định kiến giới vẫn tồn tại sâu sắc trong cộng đồng. Nhiều thành phần vẫn đang vô tình củng cố các khuôn mẫu giới tính cứng nhắc, ví dụ như phụ nữ phải hi sinh, phải sinh con trai để "nối dõi tông đường". Tuy nhiên, cũng có những chuyển biến tích cực. Các chiến dịch truyền thông gần đây như “Gái hay trai – con nào cũng quý”, hay các chương trình truyền hình, mạng xã hội nêu cao vai trò và giá trị của người phụ nữ, đang từng bước giúp thay đổi nhận thức của công chúng.
Bà Nguyễn Thị Lan, chuyên gia về giới tại UNFPA Việt Nam, nhận định: “Truyền thông chính là chìa khóa để thay đổi tư duy. Khi cộng đồng nhận thức được rằng mỗi đứa trẻ sinh ra – dù là trai hay gái – đều có giá trị như nhau, thì chúng ta mới có thể hy vọng về một xã hội công bằng và bền vững.”
HỆ LỤY CỦA MẤT CÂN BẰNG GIỚI TÍNH KHI SINH
Mất cân bằng giới tính khi sinh là một trong những thách thức nghiêm trọng đối với phát triển bền vững. Tình trạng này không chỉ phản ánh sự bất bình đẳng giới mà còn kéo theo nhiều hệ lụy sâu rộng về kinh tế, xã hội và nhân khẩu học. Dưới đây là một số hệ lụy đáng lo ngại:
1. Thiếu hụt nữ giới trong tương lai
Nếu tình trạng sinh con trai nhiều hơn con gái tiếp diễn, trong vòng vài thập kỷ tới, Việt Nam sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng nữ giới trong độ tuổi kết hôn. Điều này dẫn đến một thế hệ "dư thừa nam giới", gây mất cân bằng trong cấu trúc dân số.
2. Gia tăng tệ nạn xã hội
Khi nam giới không thể kết hôn hoặc lập gia đình do thiếu phụ nữ, nguy cơ phát sinh các tệ nạn như buôn bán phụ nữ, mại dâm, bạo lực giới sẽ gia tăng. Một số nghiên cứu cho thấy, mất cân bằng giới có thể góp phần làm tăng tỷ lệ tội phạm và bất ổn xã hội.
3. Gánh nặng kinh tế và tâm lý cho nam giới
Áp lực kết hôn trong bối cảnh “khó tìm vợ” sẽ khiến nhiều gia đình tốn kém chi phí cưới hỏi, sính lễ, đặc biệt ở vùng nông thôn. Nam giới dễ rơi vào trạng thái tâm lý căng thẳng, lo âu, thậm chí trầm cảm nếu không thể lập gia đình như kỳ vọng của xã hội và gia đình.
4. Ảnh hưởng đến tăng trưởng dân số và phát triển bền vững
Tình trạng mất cân bằng giới tính có thể dẫn đến mất ổn định trong tỷ lệ sinh, làm giảm dân số nữ - đối tượng chính trong sinh sản và chăm sóc trẻ em, từ đó ảnh hưởng đến kế hoạch dân số và phát triển của quốc gia trong dài hạn.
5. Củng cố bất bình đẳng giới
Sự thiên lệch trong lựa chọn giới tính khi sinh phản ánh định kiến giới sâu sắc, trong đó giá trị của bé gái bị xem nhẹ. Điều này cản trở tiến trình đạt được bình đẳng giới – một trong những mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (SDG 5).
Hình ảnh: Các lớp học số bé trai chiếm số lượng lớn hơn nhiều so với bé gái.
Mất cân bằng giới tính không chỉ là vấn đề nhân khẩu học mà còn là thước đo cho mức độ bình đẳng và phát triển xã hội.
“Một đất nước hạnh phúc là nơi mọi công dân – dù là trai hay gái – đều được yêu thương, tôn trọng và trao cơ hội như nhau, không sống trong định kiến, phân biệt giới tính, và thiếu đi hạnh phúc từ chính những điều căn bản như quyền được sinh ra và được trân trọng. Đó mới là nền tảng cho sự phát triển thực sự.”
Trong hành trình làm cha mẹ, điều quan trọng nhất không phải con là trai hay gái, mà là con sinh ra khỏe mạnh, được yêu thương và có cơ hội phát triển toàn diện.
Việc phân biệt giới tính không chỉ làm tổn thương con trẻ mà còn vô tình tạo nên những định kiến giới kéo dài qua nhiều thế hệ. Hãy để tình yêu thương làm nền tảng, thay vì kỳ vọng giới tính. Hãy trao cho con những điều tốt đẹp nhất: sự chăm sóc, giáo dục, cơ hội học hành và được là chính mình.
Một gia đình hạnh phúc là nơi mọi thành viên được yêu thương và đối xử công bằng. Là cha mẹ, bạn đang góp phần xây dựng tương lai ấy – bắt đầu từ chính suy nghĩ, hành động và tình yêu thương của mình dành cho con.
YÊU THƯƠNG CON – KHÔNG PHÂN BIỆT GIỚI TÍNH : Con là bé trai hay bé gái – đều là món quà vô giá! Đừng chọn giới tính, hãy chọn tình yêu thương!
LÀM CHA MẸ – HÃY LÀ NGƯỜI KHỞI ĐẦU CHO SỰ BÌNH ĐẲNG!
Người tổng hợp: Bs. Nguyễn Thị Ngọc Huyền – Khoa CSSKSS
Nguồn:
1. Cục thống kê dân số
2. https://danso.org/viet-nam/
3. https://suckhoedoisong.vn/mat-can-bang-gioi-tinh-khi-sinh-o-viet-nam-dang-o-muc-nao-169250425100851672.htm
4. https://yte.nghean.gov.vn/tin-tuc-su-kien/mat-can-bang-gioi-tinh-khi-sinh-khien-khoang-2-3-4-3-trieu-nam-gioi-nuoc-ta-nguy-co-e-vo-665585
5. https://dantri.com.vn/giao-duc/truong-mam-non-dao-lon-vi-nhieu-be-trai-hon-gai-1335537063.htm
6. Viện nghiên cứu phát triển kinh tế xã hội Hà Nội.