NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ CORTICOID

Corticoid là nhóm thuốc được chỉ định trong nhiều bệnh lý khác nhau do có tác dụng chống viêm, chống dị ứng, ức chế miễn dịch. Vì thuốc thường làm giảm nhanh các triệu chứng, lạm dụng corticoid là hiện tượng khá phổ biến. Nhiều bệnh nhân đã gặp phải những tác dụng phụ nặng nề do sử dụng không hợp lý nhóm thuốc này

1. CORTICOID LÀ GÌ

Corticoid (tên đầy đủ là glucocorticoid) là một loại thuốc kháng viêm được chỉ định trong nhiều bệnh lý khác nhau. Corticoid dùng trong điều trị có tác dụng tương tự như hormone được sản xuất bởi tuyến thượng thận (hai tuyến nhỏ nằm phía trên thận).

Trên thị trường, thuốc chứa corticoid được sản xuất dưới nhiều dạng dùng khác nhau:

• Dạng viên (corticoid dùng đường uống)
• Dạng tiêm trực tiếp vào trong mạch máu, trong khớp, cơ
• Dạng hít qua miệng
• Dạng xịt mũi
• Dạng dung dịch dùng với máy khí dung
• Dạng kem, gel, thuốc mỡ.... dùng tại chỗ (bôi ngoài da, nhỏ mắt, mũi, tai....

2. CORTICOID ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG CÁC TRƯỜNG HỢP:

* Corticoid được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, như:

• Các bệnh tự miễn (như viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn, lupus....): các bệnh mà trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể (hệ thống có tác dụng bảo vệ cơ thể chống lại nhiễm trùng) tấn công vào các mô và cơ quan khỏe mạnh
• Hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính
• Cơn gút cấp
• Buồn nôn và nôn: corticoid dùng đường uống có thể được sử dụng cùng với các thuốc khác để dự phòng buồn nôn và nôn do thuốc điều trị ung thư
• Thay thế hormone tuyến thượng thận khi cơ thể không tự sản xuất đủ các hormone này.
• Dự phòng thải ghép: corticoid có thể được sử dụng cùng các thuốc khác để dự phòng hệ miễn dịch tấn công các cơ quan vừa được ghép (ví dụ: gan, thận....)
• Các phản ứng dị ứng nặng: dùng trong thời gian ngắn để làm giảm các phản ứng dị ứng nặng
• Một số bệnh lý ngoài da: eczema, vảy nến, phát ban, kích ứng nhẹ do côn trùng đốt...

3. CÁC TÁC PHỤ CỦA CORTICOID:

Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể kết hợp với việc sử dụng thuốc kéo dài, gồm:

• Loãng xương
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng
• Tăng huyết áp
• Tăng đường huyết
• Tăng nguy cơ loét dạ dày tá tràng
• Đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, glocom
• Chậm lành vết thương, da teo mỏng, dễ bị bầm tím
• Chậm lớn ở trẻ em
• Hội chứng Cushing (hiện tượng mặt tròn như mặt trăng, lắng đọng mỡ ở vùng cổ, lưng trong khi chân tay teo nhỏ)

4. LIỀU DÙNG VÀ ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG

4.1. Liều dùng thuốc corticoid cho người lớn

4.1.1. Đối với betamethasone

• Dạng liều uống (siro, thuốc viên, viên sủi): 0,5 – 5,0 mg/ngày.
• Dạng liều tiêm: 4-8 mg/ngày.

4.1.2. Đối với budesonit

• Dạng liều uống dài ngày: 9mg mỗi ngày trong 8 tuần đầu sau đó thể giảm xuống còn 6mg.
• Uống vào buổi sáng trước khi ăn

4.1.3. Đối với cortisone

• Dạng liều uống (viên nén): 25 – 300 mg/ngày
• Dạng liều tiêm: 20 – 300 mg/ngày, tiêm vào cơ.

4.1.4. Đối với dexamethasone

• Dạng liều uống (dung dịch uống, thuốc viên): 0,5 – 9 mg/ngày chia làm 2-4 lần/ngày.
• Dạng liều tiêm: 0,8-1,6 mg hoặc có thể lên đến 16 mg tuỳ theo tình trạng viêm, tiêm vào khớp, tổn thương, cơ hoặc tĩnh mạch.

4.1.5. Đối với hydrocortisone

• Dạng liều uống (thuốc uống, thuốc viên): 0,6 mg/kg/ngày chia làm 2-3 lần
• Dạng liều tiêm: 5-500mg tiêm vào khớp, tổn thương, cơ hoặc tĩnh mạch hay dưới da.

4.1.6. Đối với methylprednisolone

• Dạng liều uống (viên nén): 4 – 160 mg/ngày
• Dạng liều tiêm: 4 – 160 mg tiêm vào khớp, tổn thương, cơ hoặc tĩnh mạch thường xuyên khi cần thiết.

4.1.7. Đối với prednisolone

• Dạng liều uống (dung dịch uống, siro, viên nén): 2 – 60 mg/ngày
• Dạng liều tiêm: 10 – 80 mg tiêm vào khớp, tổn thương, cơ hoặc tĩnh mạch thường xuyên khi cần thiết.

4.1.8. Đối với prednisone

• Dạng liều uống (dung dịch uống, siro, viên nén): 50 – 60mg/ngày

4.1.9. Đối với triamcinolone

• Dạng liều uống (siro, viên nén): 4 – 48 mg/ngày.
• Dạng liều tiêm: 0,5 – 100 mg tiêm vào khớp, tổn thương hoặc cơ hay dưới da nếu cần thiết.

4.2. Liều dùng thuốc corticoid cho trẻ em

Việc dùng corticoid cho trẻ em phải rất thận trọng để hạn chế tác dụng phụ. Vì vậy bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi cho trẻ sử dụng thuốc.

5. BIẾN CHỨNG NẶNG LẠM DỤNG CORTICOID
6.  

5.1 Mỹ phẩm làm trắng đẹp nhanh đang là cái bẫy khiến nhiều người bị lừa. Thông qua những hình ảnh quảng cáo trên mạng và ở các chợ, khách hàng được khuyến khích dùng các loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc hoặc các loại kem tự chế để trị nám, trị mụn nhanh. Tại một số nhà thuốc, người bán cũng thường xuyên hướng dẫn cách làm kem trộn với Corticoid để trị nám và trị mụn.

5.2 Gần đây nhất là việc tự ý dùng corticoid theo các đơn thuốc truyền tay nhau trên mạng để chữa COVID-19. Dẫn đến biến chứng sau khi khỏi bệnh covid-19 ảnh hưởng đến xương

Bởi vậy chúng ta không nên sử dụng tùy tiện corticoid, Chỉ sử dụng thuốc Corticoid khi đã được sự tư vấn từ Bác sĩ.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Dược sĩ Nguyễn Đức Anh, Khoa Dược –TTB-VTYT;Trung tâm Y tế Quận Tân Bình.